Meer dan 36 miljoen keer werd de uitvoering van het tweede pianoconcerto van Rachmaninoff,  dat de Oekraïnse pianiste Anna Fedorova 9 jaar geleden in het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam  speelde,  bekeken op YouTube. Dat succes haalde ze nooit meer met de uitvoering van de andere pianoconcerti van de Russische componist: bijna 4 miljoen views voor het 3^de pianoconcerto, bijna 1 miljoen voor het 1^ste pianoconcerto. Drie maanden geleden plaatste ze ook de uitvoering van het 4^de pianoconcerto op YouTube. Voorlopig keken iets meer dan 30.000 mensen naar dat concert, opgenomen op 29 mei van dit jaar in datzelfde concertgebouw.

Het kijkcijfersucces is echter niet rechtevenredig met haar prestatie. Ze sluit met dit 4^de pianoconcerto een illustere cyclus af. De in Nederland wonende pianiste speelt met veel bravoure en passie, is soms wild en onstuimig, forceert het orkest tot halsbrekende toeren. Maar ze kan ook lieflijk en emotioneel spelen, alsof je de pijn en de smart voelt die een Oekraïnse vandaag voelt. Zeker in haar geval: ze springt sinds het begin van de oorlog erg in de bres voor vluchtelingen uit Oekraïne, helpt hen aan huisvesting, werk en onderwijs.

Deze CD is het slotstuk van een werk van lange adem. Dat ze ervoor kiest om het tweede pianoconcerto (waarmee ze deze cyclus begon, en die voor het meest bekeken klassieke concert ooit op YouTube zorgt) combineert met het vierde concerto is ook al veelzeggend: na zeer slechte kritieken op zijn eerste symfonie in 1897 sukkelt Rachmaninoff lange tijd met een depressie. Hij gaat daarvoor in behandeling bij psychiater Nikolaj Dahl, waar hij onder meer een hypnosebehandeling ondergaat. Dahl helpt hem erbovenop, uit dank draagt Rachmaninoff zijn tweede pianoconcerto aan hem op. Het concerto wordt door Anna Fedorova ‘het concerto van wedergeboorte en wederopstanding van de geest, hoop en licht’ genoemd. Iets waaraan we in deze sombere, moeilijke tijden allemaal erg nood hebben. Het vierde pianoconcerto componeerde Rachmaninoff in de Verenigde Staten, waar hij naar toe was gevlucht na de Russische revolutie. Hij droeg het op aan zijn collega-componist Nikolaj Medtner, die net als Rachmaninoff in ballingschap leefde. Medtner droeg vervolgens zijn tweede pianoconcerto op aan Rachmaninoff. De symboliek om beide concerti op 1 cd te zetten mag dus niet onderschat worden.

Fedorova neemt ons in dit vierde concerto op sleeptouw. Rachmaninoff worstelde met dit concerto, dat hij in 1941 voltooide, maar waar hij al veel eerder (in 1927 en 1928) andere versies voor had geschreven. De pianiste vertelt een verhaal: ze ademt de muziek, walst zich door de lyrische stukken, danst mee in de stormachtige passages en blijft vooral de pianiste die emotie koppelt aan doortastendheid. Knappe prestatie.  

Bart Debbaut, september 2022