Het nieuwste album van het Nederlandse ensemble Combattimento, Bach Restored, biedt een zeer interessante nieuwe kijk op de werken van Johann Sebastian Bach, door reconstructies van verloren gegane composities.  Pieter Dirksen, klavecinist en musicoloog, heeft samen met zijn ensemble Combattimento een indrukwekkend staaltje muzikale archeologie geleverd. Het album is het resultaat van jaren van diepgaand onderzoek naar de oorsprong van Bachs klavecimbelconcerten BWV 1063 en BWV 1064. Dit zijn concerten die Bach waarschijnlijk uitvoerde met zijn twee oudste zonen, Wilhelm Friedemann en Carl Philipp Emanuel. Wellicht eerder als studiemateriaal en uit pedagogische overwegingen, dan omwille van artistiek muzikale redenen.  De werken ontstonden vermoedelijk in de vroege jaren 1730, toen beide zonen nog thuis woonden. Bach componeerde deze concerten mogelijk om hen te introduceren bij het Leipzigse Collegium Musicum, waarvan hij in 1729 de leiding had overgenomen. Dit voegt een extra laag van betekenis toe aan deze reconstructies: het zijn niet zomaar werken, maar stukken die een belangrijke rol speelden in de muzikale opvoeding van Bachs zonen.

De keuze om BWV 1063 te herleiden tot een concert voor twee violen, strijkers en continuo, en BWV 1064 te presenteren als een concert voor drie violen, twee altviolen en continuo, is een meesterlijke zet. Dit slanke arrangement brengt een helderheid die het oorspronkelijke driedubbele klavecimbelconcert minder had. Het geheel klinkt daardoor veel aangenamer in de oren van onze tijd.

Een ander hoogtepunt is de reconstructie van het vioolconcert in g-klein, gebaseerd op het klavecimbelconcert BWV 1056. Hierin hebben Dirksen en zijn ensemble een geheel nieuw middendeel gecreëerd, geïnspireerd door een fragment van een Siciliano voor soloviool en strijkers (BWV Anh. 2). Dit nieuwe deel sluit perfect aan bij Bachs eigen stijl.

Het ensemble, aangevuld met de violisten Lena Ter Schegget en Duleen Van Gunsteren, blinkt uit in zowel technische beheersing als expressiviteit. Bach Restored is daardoor een album geworden dat zowel de kenner als de liefhebber zal bekoren. Mooi ook hoe historische nauwkeurigheid hand in hand gaat met artistieke vernieuwing. Je kan het ook anders stellen: een album dat zowel respectvol als innovatief is. Bach zou ongetwijfeld trots zijn op deze herinterpretaties van zijn werken. Dat mag het ensemble alvast ook zijn.

Bart Debbaut, augustus 2024