Het volstaat om een blik te werpen op Klara’s top-100, de jaarlijkse hoogmis van de klassieke muziek, om te begrijpen dat wij, Vlamingen, houden van sombere, melancholische, treurige muziek, vaak onlosmakelijk verbonden met de dood. Spiegel im Spiegel van Arvo Pärt, de Mattheus-passie van Bach, het Stabat Mater van Pergolesi, het Requiem van Mozart, het Miserere van Allegri, When I am laid in earth van Henry Purcell. Stuk voor stuk staan deze werken steevast in de hoogste regionen van ons favoriete lijstje klassieke muziek. Alsof somberheid en droefheid ons vrolijk stemt, een soort contradictie die moeilijk verklaarbaar is.

Vox Lumunis speelt hier handig op in door een originele aanpak. In ‘Ein Deutsches Barockrequiem’ laten ze (minder bekende) barokcomponisten aan het woord, die met hun op divere Bijbelse bronnen gebaseerde teksten, aandacht hebben voor het lijden en de dood. De titel ontlenen ze van Brahms’ Ein Deutsches Requiem, die zijn zeven delen tellende en langste werk, op 18 februari 1869 in première zag gaan. Anders dan de Latijnse dodenmis, een gebed dat de dode begeleidt, koos Brahms voor Bijbelse en aprocriefe teksten die nabestaanden troost bieden en hen helpen de dood te aanvaarden.

Tegen die achtergrond koos Vox Luminus ervoor om die teksten, die uiteraard al door vroegere componisten op muziek waren gezet, te bundelen in deze nieuwe uitgave: Ein Deutsches Barockrequiem. Op de cd staan werken van o.a. Andreas Scharmann, Thomas Selle, Wolfgang Carl Briegel en Heinrich Schwemmer. Doen ze geen belletje rinkelen? Geen nood, ook uw recensent geeft ootmoedig toe nog nooit gehoord te hebben van deze componisten. Ze leefden en werkten wellicht allemaal in de schaduw van hun beroemde tijdgenoten als Johann Sebastian Bach en Georg Philipp Telemann, die geen plaatsje kregen op deze uitgave. Een opmerkelijke, gedurfde en toe te juichen keuze van het gelauwerde en geprezen Belgische vocaal ensemble Vox Luminus, geleid door Lionel Meunier. Op die manier leren we als luisteraar nieuwe componisten ontdekken. Nieuwsgierig als we zijn, kunnen we op het internet op zoek gaan naar informatie over hen, en via verschillende streamingdiensten andere werken van hun hand beluisteren. Of hoe de uitgave van Vox Luminus ook didactisch materiaal wordt waar we allen ‘rijker’ van worden.

Het kiezen voor ‘mindere’ goden uit de barokgeschiedenis houdt ook een zeker risico in: hun muziek is niet altijd van het niveau van Bach, Purcell of Telemann. Al staan er beslist pareltjes op de cd die me kippenvel bezorgden tijdens het beluisteren ervan. Zo is ‘Der Tod ist verschlungen’ van Andreas Hammerschmidt een bijzonder mooi luisterstuk. Vox Luminus noemt deze componist ‘de meest onterecht veronachtzaamde componist van het 17de-eeuwse Lutherse Duitsland’, en afgaande op dit meesterwerkje heeft het ensemble wellicht gelijk. Vox Luminus wijdde trouwens in 2020 al een volledige CD aan deze componist.

‘Ein Deutsches Barockrequiem’ is een mooie bundeling geworden van treurmuziek die troost en aanvaarding met zich meedraagt. Vox Luminus brengt op een voortreffelijke wijze hulde aan barokcomponisten die we minder goed of zelfs helemaal niet kennen en aan Brahms die met zijn ‘Ein Deutsches Requiem’ koos voor een diepmenselijke interpretatie van de dood: niet die van het afschrikwekkende Laatste Oordeel, wel die van een troostende poging tot aanvaarding van de vergankelijkheid van het leven.

Bart Debbaut, april 2023