De Oostenrijk-Hongaarse componist Arnold Schönberg werden in Wenen geboren op 13 september 1874. In 1941 verwierf hij de Amerikaanse nationaliteit, hij overleed 10 jaar later, op 13 juli 1951. Belangrijk voor deze recensie? Toch wel, lees maar verder.

Het is 1997 opgerichte ensemble ‘Het Collectief’ brengt muziek van Schönberg en diens leerling Alban Berg op hun nieuwe CD Transfigurations. Het vijftal speelt respectievelijk piano, fluit, klarinet, viool en cello en schenkt voornamelijk aandacht aan klassieke muziek uit de 20^ste eeuw tot en met de allernieuwste experimentele stromingen van vandaag.

De CD opent met een voor pianotrio herwerkte versie van ‘Verklärte Nacht’, een symfonisch gedicht dat Schönberg in 1899 componeerde voor strijksextet. Het werk is gebaseerd op een gedicht van Dehmel: een gesprek tussen twee verliefde mensen waarvan de vrouw weliswaar een kind verwacht van een andere man. De experimentele harmonieën van Schönberg konden bij de première van het werk in 1902 op weinig begrip rekenen van het publiek. Het deed Schönberg weinig: in 1917 herwerkte hij het stuk voor strijkorkest en zelfs in 1943 reviseerde hij het werk nogmaals.

In de versie die ‘Het Collectief’ brengt, spelen de viool en de cello de dialogerende man en vrouw terwijl de piano zorgt voor de omkadering. Schönberg hield er blijkbaar wel van om het publiek uit te dagen. Zijn Kammersymphonie, gecomponeerd in 1906, stond op het programma van een concert in de grote zaal van de Weense Muziekverein op 31 maart 1913, naast muziek van Anton Webern, Alexander von Zemlinsky en Alban Berg. Tijdens het concert begon het publiek te morren door het veel te experimentele karakter van de muziek en verliet het vroegtijdig de zaal. Anekdotisch in dit verhaal is dat temidden van de onrust de concertorganisator een concertbezoeker in het gezicht zou hebben geslagen en dat de er aanwezige componist Oscar Straus zou hebben gezegd dat de klap “het meest harmonieuze geluid van de avond” was geweest. Dat ‘Het Collectief’ zijn kammersymphonie ook op haar CD plaatst is dan wellicht een opmerkelijke hulde aan wat later de geschiedenis zou ingaan als het Skandalkonzert.

De CD eindigt met muziek van Alban Berg: zijn pianosonate opus 1 en zijn Adagio aus dem kammerkonzert zijn nummers 11 en 12 op deze uitgave. En dan zijn we bij het begin van deze recensie: Schönberg leed aan Triskaidekafobie, angst voor, of weerzin tegen het getal 13. Dat net hij op een 13^de geboren werd en ook stierf is een cynische speling van het lot. Zou ‘Het Collectief’ daarom geen dertiende nummer hebben toegevoegd aan de cd?  Of zouden ze dat gedaan hebben uit respect voor de oren van zij die zich aan deze cd wagen? Ondanks hun voortreffelijke samenspel is hun keuze voor Schönberg en Berg toch vooral een zware uithoudingswedstrijd. Voor de durvers. Of de liefhebbers.

Bart Debbaut, maart 2023