De Exodus is een van de bekendste verhalen uit de Bijbel en beschrijft de uittocht van de Israëlieten uit Egypte, waar ze jarenlang als slaven hadden geleefd. Volgens het verhaal leidde Mozes de Israëlieten door de Rode Zee, die zich opende en hen zo de vrijheid gaf. Dit verhaal heeft door de eeuwen heen veel kunstenaars en componisten geïnspireerd om het in hun werk te verwerken : zo ook Georg Philipp Telemann (1681-1767) en Johann Heinrich Rolle (1716-1785). De eerste componeerde zijn ‘Das Befreite Israel’ in 1759, hij was toen al 78 jaar! Rolle, die Telemann ‘Vater der Musik’ noemde, deed met zijn ‘Die Befreiung Israels’ hetzelfde, vijfentwintig jaar later.

Barokensemble Il Gardellino en dirigent Peter Van Heyghen hebben beide werken op één nieuwe en indrukwekkende uitgave gezet. Met 5 solisten en een koor dat uit slechts vier zangers bestaat, brengt het ensemble de luisteraar in vervoering. Ze kunnen daarvoor gebruik maken van een groots werk, een prachtig geïnspireerd meesterwerk dat niet onderdoet voor het beste van Bachs vocale en instrumentale inspanningen. Neem nu het openingskoor: het sublieme samenspel tussen koperblazers en koor verklankt meteen de dramatiek waarmee Telemann dit verhaal vakkundig heeft uitgewerkt. Anders dan bij Rolle, die in zijn versie meer aandacht heeft voor het tekstuele, zijn ook de recitatieven bij Telemann aangename luisterstukjes met veel oog voor versieringen. Het wondere samenspel tussen musici en zangers hoor je bijvoorbeeld in de Aria ‘Da kann der Geist des Herrn mit heiligen Ungestüm’: mezzo-sopraan Elvira Bill neemt het daar op tegen betoverende achtergrond van fladderende fagot-, fluit- en hobo-trillers. Kippenvel (link hieronder). Waarna het koor en de blazers de luisteraar opnieuw verbluft met het ronduit sublieme en dramatische ‘Ich will dem Herrn lobsingen’.

Telemann mag dan al de meest produktieve componist uit de geschiedenis zijn (hij schreef o.a. 1400 cantates!), op geen enkel moment voel je bij hem dat hij op automatische piloot componeert. Integendeel: hij verbaast de luisteraar met een arsenaal aan muzikale vernuftigheid en prikkelt hij zo goed als al onze zintuigen. Johann Heinrich Rolle is een wat vergeten componist uit Magdeburg. In 1741 werd hij kamermusicus aan het hof van de Pruisische koning Frederik II, voordat hij in 1746 terugkeerde naar Magdeburg om de functie van organist aan de Sint-Janskerk op zich te nemen, later werd hij muziekdirecteur aan het Altstädtisches Gymnasium. Zijn versie van het Exodusverhaal is een aangenaam luisterstuk, hoewel met veel minder franjes en fantasie. Zijn recitatieven zijn – anders dan bij Telemann – de eerder typisch ‘gelezen’ stukjes zangtekst die enkel en dan nog zeer beperkt door klavecimbel en strijkers worden ondersteund. Door Rolle na Telemann op dezelfde uitgave te zetten, kunnen we enkel besluiten dat Telemann over een gelijkaardige muzikale genialiteit beschikte als zijn tijdgenoot Johann Sebastian Bach.

Prachtige uitgave!

Bart Debbaut, april 2023